Nắm Vững Ngữ Điệu Tiếng Anh: Chìa Khóa Phát Âm Tự Nhiên

Phát âm luôn là một trong những yếu tố cốt lõi và quan trọng hàng đầu khi đánh giá năng lực tiếng Anh, bởi lẽ đây là cánh cửa đầu tiên để truyền tải ý tưởng bằng lời nói. Bên cạnh việc thể hiện rõ các âm cơ bản và phát âm rành mạch, việc sử dụng ngữ điệu tiếng Anh (intonation) một cách hiệu quả sẽ giúp bài nói trở nên sống động, tự nhiên và thu hút hơn, đồng thời hỗ trợ người nghe nắm bắt thông điệp một cách dễ dàng. Bài viết này sẽ đi sâu vào tầm quan trọng của ngữ điệu và cung cấp những phương pháp thiết thực để cải thiện kỹ năng này.

Ngữ Điệu Tiếng Anh Là Gì Và Vai Trò Của Nó Trong Giao Tiếp?

Ngữ điệu không chỉ đơn thuần là việc lên hay xuống giọng khi nói, mà còn là một hệ thống phức tạp bao gồm nhiều yếu tố như cao độ giọng, độ dài của âm, và độ vang của lời nói. Việc thấu hiểu và vận dụng ngữ điệu tiếng Anh một cách thuần thục sẽ mang lại lợi ích to lớn trong quá trình giao tiếp, giúp bạn truyền tải thông điệp một cách rõ ràng và hiệu quả hơn.

Khái Niệm Về Ngữ Điệu (Intonation) Trong Tiếng Anh

Theo các chuyên gia ngôn ngữ học, ngữ điệu (intonation) là một thành phần thiết yếu của ngôn ngữ, được biểu hiện qua sự điều chỉnh cao độ của giọng nói, nhịp điệu của câu, trọng âm và các đặc điểm về giọng điệu tổng thể. Nói một cách đơn giản, ngữ điệu chính là cách người nói điều chỉnh tông giọng – lúc lên cao, lúc hạ thấp, hoặc đôi khi là kết hợp cả hai – trong quá trình trình bày ý tưởng của mình. Sự thay đổi linh hoạt trong tông giọng này không chỉ làm cho lời nói thêm phần biểu cảm mà còn truyền đạt những sắc thái ý nghĩa tinh tế mà từ ngữ đơn thuần không thể diễn tả hết.

Biểu đồ minh họa các loại ngữ điệu lên giọng, xuống giọng và lên xuống trong tiếng AnhTrong tiếng Anh, có ba loại ngữ điệu chính thường gặp: falling intonation (ngữ điệu hạ giọng), rising intonation (ngữ điệu lên giọng), và fall-rise intonation (ngữ điệu lên xuống). Mỗi loại ngữ điệu đều có chức năng riêng và được sử dụng trong những ngữ cảnh khác nhau. Việc nắm vững ba yếu tố cơ bản này sẽ giúp bạn điều chỉnh độ tự nhiên và sinh động của lời nói, từ đó nâng cao chất lượng giao tiếp đáng kể.

Tại Sao Ngữ Điệu Lại Quan Trọng Đến Vậy Trong Giao Tiếp Tiếng Anh?

Ngữ điệu đóng vai trò không thể thiếu trong việc truyền đạt thông tin và cảm xúc trong giao tiếp tiếng Anh. Nó không chỉ giúp người nghe dễ dàng nắm bắt ý chính mà còn mang lại sự tự nhiên và chính xác cho lời nói.

Đầu tiên, ngữ điệu tiếng Anh giúp người nghe nắm bắt thông tin tốt hơn. Khi người nói lên giọng, nhấn mạnh và làm rõ những từ khóa hoặc mẩu thông tin chính trong câu, người nghe sẽ dễ dàng có ấn tượng và ghi nhớ những điểm trọng tâm. Các câu nói, đặc biệt là những câu dài, thường chỉ được lưu trữ trong trí nhớ ngắn hạn với thời gian cực ngắn. Nếu người nói giữ một chất giọng đều đều, người nghe có thể gặp khó khăn trong việc xác định trọng điểm, dẫn đến bối rối khi não bộ phải tiếp nhận quá nhiều thông tin cùng lúc. Ví dụ cụ thể từ Cambridge IELTS 14, Listening test 1: “So, what’s important in that kind of job isn’t having so much business skills, it’s communication that really matters.” Việc nhấn mạnh các từ khóa như “communication” đóng vai trò như một lời hướng dẫn, giúp người nghe dễ dàng tiếp nhận và ghi nhớ thông tin trong một câu nói dài và phức tạp.

<>Xem Thêm Bài Viết:<>

• Châm Ngôn Tiếng Anh Hay: Cẩm Nang Lời Khuyên Sâu Sắc
• Phân Biệt North, South, East, West và Các Từ “-ern” Tương Ứng
• Dạy Trẻ Em Chơi Nhạc Cụ: Lợi Ích & Quan Điểm Đa Chiều
• Nắm Vững Bị Động Hiện Tại Hoàn Thành Cùng Anh ngữ Oxford
• Nâng Tầm Sự Nghiệp Với Tiếng Anh Doanh Nghiệp Đà Nẵng

Thứ hai, ngữ điệu giúp tăng độ chính xác về sắc thái cảm xúc của từ. Điều này đặc biệt quan trọng khi sử dụng những từ có ý nghĩa mạnh, bộc lộ cảm xúc ở mức độ cao, chẳng hạn như “rất vui” hay “rất buồn”. Nếu bạn chỉ dùng một tông giọng đều đều để nói về những cảm xúc này, lời nói có thể trở nên thiếu tính thuyết phục hoặc không tự nhiên. Hãy thử nói câu: “I felt so elated when hearing this news” (Tôi cảm thấy rất hân hoan khi nghe tin này). Từ “elated” chỉ sắc thái cảm xúc mạnh mẽ (cực kỳ vui vẻ, hạnh phúc và phấn khích). Nếu câu này được nói với một chất giọng ngang đều, không có sự nhấn mạnh để biểu lộ cảm xúc đó, nó sẽ mất đi sự chân thực và tự nhiên vốn có.

Cuối cùng, ngữ điệu có khả năng thay đổi hoàn toàn nghĩa của từ trong ngữ cảnh cụ thể. Đây là một đặc điểm chung của ngôn ngữ nói, nơi cách bạn điều chỉnh giọng điệu khi nói ảnh hưởng trực tiếp đến ý nghĩa của từ hoặc câu, đặc biệt là trong giao tiếp hàng ngày. Chẳng hạn, từ “really” có thể biến đổi theo nhiều nghĩa khác nhau tùy thuộc vào cách người nói nâng tông giọng hay hạ tông. Khi bạn lên giọng ở cuối từ, nó thường biểu lộ sự ngạc nhiên hay nghi vấn. Ngược lại, việc hạ giọng có thể biểu thị sự đồng tình, sự xác nhận hoặc thậm chí là sự nghi ngờ về tính xác thực của thông tin.

Phân Loại Ngữ Điệu Phổ Biến Trong Tiếng Anh

Việc hiểu rõ từng loại ngữ điệu sẽ giúp bạn áp dụng chúng một cách chính xác trong các tình huống giao tiếp, từ đó nâng cao đáng kể khả năng truyền đạt.

Ngữ điệu hạ giọng (Falling Intonation): Đây là loại ngữ điệu phổ biến nhất, nơi cao độ của giọng giảm dần ở cuối câu. Nó thường được dùng để thể hiện sự chắc chắn, hoàn thành hoặc cung cấp thông tin mới. Ngữ điệu hạ giọng thường xuất hiện trong:

• Các câu trần thuật hoặc câu khẳng định: “I’m going home.”
• Câu hỏi WH- (Who, What, When, Where, Why, How): “Where do you live?”
• Mệnh lệnh: “Sit down.”
• Lời yêu cầu hoặc lời khuyên mạnh mẽ: “Don’t be late.”

Ngữ điệu lên giọng (Rising Intonation): Trong ngữ điệu này, cao độ của giọng tăng lên ở cuối câu. Nó thường biểu thị sự chưa chắc chắn, câu hỏi hoặc sự tiếp tục. Ngữ điệu lên giọng thường được sử dụng trong:

• Câu hỏi Yes/No: “Are you tired?”
• Liệt kê các mục chưa hoàn thành (trước mục cuối cùng): “I need milk, bread, and eggs.”
• Khi bạn muốn bày tỏ sự ngạc nhiên hoặc không tin: “Really?”
• Để khuyến khích người khác tiếp tục nói: “And then?”

Ngữ điệu lên xuống (Fall-Rise Intonation): Đây là sự kết hợp giữa việc hạ giọng rồi sau đó lại nâng giọng trong cùng một từ hoặc cụm từ. Ngữ điệu này thường mang ý nghĩa phức tạp hơn, biểu thị sự không chắc chắn, sự đối lập, hoặc sự thận trọng. Nó có thể được sử dụng để:

• Biểu thị sự nghi ngờ hoặc không đồng tình nhẹ: “It might be true…” (nhưng tôi không chắc).
• Đưa ra thông tin bổ sung hoặc đính chính: “I didn’t say he did it.” (ý là người khác làm).
• Khi bạn đưa ra một đề nghị nhưng không chắc chắn người khác sẽ đồng ý: “Perhaps we could meet tomorrow?”

Những Thách Thức Khi Luyện Tập Ngữ Điệu Tiếng Anh

Nhiều người học thường chưa đánh giá đúng mức tầm quan trọng của ngữ điệu trong tiếng Anh, dẫn đến việc bỏ qua hoặc luyện tập chưa hiệu quả. Có nhiều lý do khách quan và chủ quan cho những thách thức này, nhưng chung quy lại, chúng đều ảnh hưởng đến khả năng phát âm tự nhiên và trôi chảy.

Nguyên Nhân Phổ Biến Khiến Người Học Khó Cải Thiện Ngữ Điệu

Một trong những nguyên nhân hàng đầu khiến người học gặp khó khăn trong việc cải thiện ngữ điệu tiếng Anh là sự thiếu tiếp xúc với môi trường sử dụng tiếng Anh bản xứ. Khi không được lắng nghe thường xuyên các cuộc trò chuyện tự nhiên của người bản ngữ, người học khó có thể nhận biết và phân biệt được sự khác biệt tinh tế trong cách điều chỉnh tông giọng giữa tiếng mẹ đẻ và tiếng Anh. Ngôn ngữ tiếng Việt có cấu trúc ngữ điệu khá bằng phẳng so với tiếng Anh, vốn giàu sự lên bổng xuống trầm. Điều này có thể khiến người học mang thói quen phát âm đều đều của tiếng Việt vào tiếng Anh, làm mất đi sự tự nhiên và biểu cảm.

Ngoài ra, việc chỉ tập trung vào từ vựng và ngữ pháp mà bỏ qua phát âm nói chung và ngữ điệu nói riêng cũng là một rào cản lớn. Nhiều người học cho rằng chỉ cần biết từ và cấu trúc ngữ pháp là đủ để giao tiếp, nhưng thực tế lại khác. Việc sử dụng từ mà không có kiến thức đầy đủ về cách sử dụng ngữ điệu của từ đó trong các câu cụ thể có thể làm cho lời nói trở nên cứng nhắc, thiếu tự nhiên và thậm chí là khó hiểu. Người học có thể biết rất nhiều từ vựng và cấu trúc ngữ pháp phức tạp, nhưng nếu thiếu đi âm điệu phù hợp, thông điệp truyền tải có thể không đạt được hiệu quả như mong muốn.

Tác Động Của Ngữ Điệu Thiếu Tự Nhiên Đến Kỹ Năng Giao Tiếp

Khi ngữ điệu tiếng Anh của người học không tự nhiên, nó có thể gây ra một số tác động tiêu cực đáng kể đến hiệu quả giao tiếp. Đầu tiên và dễ nhận thấy nhất là khả năng truyền đạt thông điệp bị suy giảm. Một chất giọng đều đều hoặc âm điệu không phù hợp có thể khiến người nghe khó khăn trong việc nhận diện trọng tâm của câu, bỏ lỡ những thông tin quan trọng hoặc thậm chí là hiểu sai ý định của người nói. Ví dụ, một câu hỏi có thể bị hiểu thành câu khẳng định nếu không có sự lên giọng phù hợp ở cuối câu.

Thứ hai, việc thiếu ngữ điệu tự nhiên có thể ảnh hưởng đến cảm xúc và sự thuyết phục của lời nói. Như đã đề cập, ngữ điệu giúp truyền tải cảm xúc. Nếu một câu nói về niềm vui hay sự phấn khích lại được nói với một tông giọng buồn tẻ, người nghe sẽ khó cảm nhận được sự chân thành hoặc ý nghĩa thực sự của lời nói. Điều này có thể làm giảm sự kết nối giữa người nói và người nghe, khiến cuộc trò chuyện trở nên khô khan và kém hấp dẫn.

Cuối cùng, ngữ điệu thiếu tự nhiên có thể làm giảm sự tự tin của người học trong giao tiếp. Khi nhận ra rằng phát âm của mình chưa chuẩn hoặc chưa truyền tải đúng ý nghĩa, người học có thể trở nên e dè, ngại nói và không dám thể hiện bản thân. Về lâu dài, điều này sẽ cản trở quá trình cải thiện kỹ năng nói và giảm động lực học ngôn ngữ. Theo một nghiên cứu gần đây, hơn 60% người học tiếng Anh ở Việt Nam thừa nhận rằng họ cảm thấy thiếu tự tin khi nói do lo ngại về phát âm và ngữ điệu. Do đó, việc đầu tư vào việc luyện tập âm điệu là vô cùng cần thiết để xây dựng sự tự tin và đạt được mục tiêu giao tiếp trôi chảy.

Phương Pháp Hiệu Quả Để Cải Thiện Ngữ Điệu Tiếng Anh

Để khắc phục những thách thức và nâng cao hiệu quả luyện tập, người học có thể áp dụng các phương pháp dưới đây một cách đều đặn trong quá trình tự học tại nhà. Những kỹ thuật này tập trung vào việc lắng nghe chủ động, phân tích và thực hành có ý thức để phát triển ngữ điệu tiếng Anh chuẩn xác.

Ghi Âm Và Phân Tích Giọng Nói Bản Thân

Việc ghi âm bản thân đều đặn có thể là một trải nghiệm ban đầu không hề dễ chịu, thậm chí có phần “khó nghe” khi phải đối mặt với giọng nói của chính mình, đặc biệt là khi mới bắt đầu luyện nói tiếng Anh. Tuy nhiên, đây là một trong những phương pháp hiệu quả nhất để tự đánh giá và cải thiện ngữ điệu. Khi người học thực hành nói một đoạn văn, một câu chuyện hoặc bất kỳ ý tưởng nào, sau đó nghe lại bản ghi âm, họ có thể nhận ra sự tự nhiên, rõ ràng trong lời nói của mình.

Quá trình này giúp bạn phát hiện những điểm cần khắc phục như lên giọng, xuống giọng chưa đúng chỗ, hoặc tông giọng còn đều đều thiếu cảm xúc. Có thể mất một thời gian để quen với việc nghe giọng mình, nhưng sự kiên trì sẽ mang lại kết quả bất ngờ. Hãy tập trung vào cách bạn nhấn nhá các từ, cách bạn điều chỉnh cao độ giọng và xem liệu nó có truyền tải đúng ý nghĩa bạn muốn hay không. Các ứng dụng ghi âm trên điện thoại hoặc máy tính cá nhân là công cụ tuyệt vời để thực hiện việc này một cách dễ dàng và tiện lợi. Bạn có thể tự đặt ra mục tiêu nghe lại 3-5 lần mỗi bản ghi để tìm ra lỗi và sau đó thử ghi âm lại, so sánh sự khác biệt.

Khai Thác Sức Mạnh Của Từ Điển Anh-Anh Trong Việc Học Ngữ Điệu

Việc sử dụng từ điển Anh-Việt đôi khi có thể khiến người học không nắm được chắc chắn nghĩa và đặc biệt là sắc thái của từ để sử dụng trong các ngữ cảnh phù hợp. Ngược lại, bằng việc tra cứu và đọc hiểu định nghĩa bằng tiếng Anh của từ, người học có thể có ý thức rõ ràng hơn về cách sử dụng từ đó trong những hoàn cảnh giao tiếp cụ thể, bao gồm cả ngữ điệu đi kèm.

Các từ điển Anh-Anh uy tín như Oxford Learner’s Dictionaries hay Cambridge Dictionary không chỉ cung cấp định nghĩa chi tiết mà còn đi kèm với phiên âm quốc tế (IPA) và thường có cả biểu tượng âm thanh để nghe cách phát âm của từ, thậm chí cả câu ví dụ. Khi tra từ “elated” trong từ điển Anh-Việt, nó chỉ được dịch với nghĩa là “hân hoan” với sắc thái không cụ thể. Nhưng ở từ điển Anh-Anh, từ này được định nghĩa là “extremely happy and excited” (cực kỳ vui vẻ và phấn khích rất mãnh liệt). Với định nghĩa này, người học sẽ nhận ra rằng khi nói từ “elated”, họ cần dùng một tông giọng cao hơn và nhấn mạnh hơn để đảm bảo tính chân thực và biểu cảm của câu nói. Hãy tập thói quen tra cứu ngữ nghĩa và lắng nghe cách từ đó được phát âm trong các câu ví dụ để hiểu rõ hơn về âm điệu tự nhiên của nó.

Học viên thực hành phương pháp shadowing để luyện ngữ điệu tiếng Anh chuẩn

Kỹ Thuật Shadowing: Bí Quyết Phát Âm Chuẩn Như Người Bản Xứ

Shadowing là một trong những phương pháp điều chỉnh tông giọng và phát âm phổ biến nhất được sử dụng khi muốn cải thiện độ tự nhiên và âm điệu trong lời nói. Kỹ thuật này đòi hỏi người học phải nhại lại (lặp lại) những gì họ nghe được từ một người nói bản xứ gần như ngay lập tức, giống như một cái bóng (shadow).

Để thực hành shadowing hiệu quả, bạn chỉ cần chọn một video, podcast, đoạn phim hoặc bài nói mà bạn quan tâm và yêu thích. Hãy bắt đầu với những đoạn ngắn, khoảng 30 giây đến 1 phút. Lắng nghe cẩn thận tông giọng, cách lên xuống giọng, nhịp điệu và thậm chí cả cảm xúc mà người nói truyền tải. Sau đó, hãy cố gắng nhại lại càng giống càng tốt, không chỉ về từ ngữ mà còn về ngữ điệu, tốc độ và cách nhấn nhá. Điều này giúp não bộ và cơ miệng của bạn làm quen với âm điệu tự nhiên của tiếng Anh. Việc lặp đi lặp lại nhiều lần sẽ giúp bạn ghi nhớ và dần dần cải thiện độ tự nhiên khi trình bày của bản thân. Đây là một phương pháp tuyệt vời để hấp thụ phong cách nói và ngữ điệu của người bản xứ một cách vô thức và hiệu quả.

Luyện Tập Ngữ Điệu Qua Các Hoạt Động Nghe-Nói Hàng Ngày

Ngoài các kỹ thuật chuyên sâu, việc tích hợp luyện tập ngữ điệu vào các hoạt động nghe và nói tiếng Anh hàng ngày cũng là một cách hiệu quả để củng cố và phát triển kỹ năng này. Hãy chủ động lắng nghe cách người bản xứ nói trong các bộ phim, chương trình TV, podcast, hoặc video trên YouTube. Cố gắng nhận diện các loại ngữ điệu lên giọng, xuống giọng, hoặc lên xuống trong các câu khác nhau. Bạn có thể bắt đầu với việc tập trung vào những câu hỏi đơn giản hoặc những câu cảm thán để dễ dàng nhận ra sự thay đổi trong cao độ giọng.

Bên cạnh đó, hãy tận dụng mọi cơ hội để thực hành nói. Khi bạn nói chuyện với bạn bè, giáo viên, hoặc thậm chí là tự nói chuyện với chính mình trước gương, hãy cố gắng áp dụng những gì bạn đã học về ngữ điệu. Đừng ngại thử nghiệm với các tông giọng khác nhau để xem chúng ảnh hưởng đến ý nghĩa và cảm xúc như thế nào. Việc thường xuyên luyện tập, dù chỉ là vài phút mỗi ngày, sẽ dần dần hình thành thói quen phát âm tự nhiên và linh hoạt, giúp bạn tự tin hơn rất nhiều khi giao tiếp bằng tiếng Anh.

Bài Tập Thực Hành Ngữ Điệu Tiếng Anh

Để củng cố kiến thức và kỹ năng thực hành, hãy thử nói và ghi âm những câu dưới đây với dạng giọng phù hợp. Sau đó, lắng nghe lại để so sánh và nhận xét sự khác biệt.

• I believe your viewpoint is entirely incorrect.
• When does the game conclude?
• Are you feeling any hunger?

Đáp án và gợi ý ngữ điệu:

• In my opinion, you are totally mistaken (descending). (Ngữ điệu hạ giọng, thể hiện sự chắc chắn, khẳng định ý kiến)
• What moment does the competition end (descending)? (Ngữ điệu hạ giọng, đặc trưng của câu hỏi WH-)
• Do you have any appetite (rising)? (Ngữ điệu lên giọng, đặc trưng của câu hỏi Yes/No)

Ngữ điệu – cách mà người nói điều chỉnh giọng khi truyền đạt thông điệp – mặc dù chỉ là một phần nhỏ của phát âm nhưng lại đóng vai trò tối quan trọng trong việc diễn đạt ý tưởng, mang lại sự tự nhiên và chính xác về tông màu của câu. Thông qua việc hiểu rõ tầm quan trọng và áp dụng các phương pháp cải thiện ngữ điệu tiếng Anh đã được đề cập, Anh ngữ Oxford hy vọng người học có thể đánh giá cao yếu tố này hơn trong quá trình luyện phát âm của bản thân. Từ đó, bạn sẽ cảm thấy tự tin và hứng thú hơn rất nhiều trong hành trình chinh phục ngôn ngữ quốc tế này.

Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs) Về Ngữ Điệu Tiếng Anh

1. Ngữ điệu tiếng Anh là gì?
Ngữ điệu tiếng Anh là sự thay đổi cao độ (lên giọng, xuống giọng) và nhịp điệu của giọng nói trong khi nói, dùng để thể hiện cảm xúc, ý định và làm rõ nghĩa của câu.

2. Tại sao ngữ điệu lại quan trọng trong giao tiếp tiếng Anh?
Ngữ điệu giúp truyền tải thông điệp rõ ràng hơn, thể hiện cảm xúc chân thực, thay đổi ý nghĩa của từ/câu tùy theo ngữ cảnh và giúp người nghe dễ dàng nắm bắt thông tin chính.

3. Có bao nhiêu loại ngữ điệu chính trong tiếng Anh?
Có ba loại ngữ điệu chính: ngữ điệu hạ giọng (falling intonation), ngữ điệu lên giọng (rising intonation) và ngữ điệu lên xuống (fall-rise intonation).

4. Làm thế nào để phân biệt câu hỏi và câu khẳng định thông qua ngữ điệu?
Câu hỏi Yes/No thường có ngữ điệu lên giọng ở cuối câu, trong khi câu hỏi WH- và câu khẳng định thường có ngữ điệu hạ giọng ở cuối câu.

5. Shadowing là gì và nó giúp cải thiện ngữ điệu như thế nào?
Shadowing là kỹ thuật nhại lại lời nói của người bản xứ gần như đồng thời. Nó giúp bạn bắt chước tông giọng, nhịp điệu và ngữ điệu tự nhiên, từ đó cải thiện phát âm và âm điệu của mình.

6. Học ngữ điệu có khó không? Cần bao lâu để cải thiện?
Học ngữ điệu cần sự kiên trì và luyện tập đều đặn. Thời gian cải thiện tùy thuộc vào mức độ tiếp xúc, sự chăm chỉ và phương pháp học của mỗi người, nhưng thường có thể thấy sự tiến bộ đáng kể sau vài tuần hoặc vài tháng luyện tập tích cực.

7. Ngữ điệu có liên quan gì đến trọng âm từ và trọng âm câu không?
Có, ngữ điệu, trọng âm từ và trọng âm câu đều là các yếu tố cấu thành nên phát âm tự nhiên của tiếng Anh. Trọng âm từ là việc nhấn mạnh vào một âm tiết cụ thể trong từ, còn trọng âm câu là nhấn mạnh vào những từ quan trọng nhất trong câu, và ngữ điệu là sự thay đổi cao độ giọng xung quanh các trọng âm này.

8. Tôi có thể tìm tài liệu luyện tập ngữ điệu ở đâu?
Bạn có thể tìm tài liệu luyện tập ngữ điệu từ các nguồn nghe tiếng Anh đa dạng như podcast, video YouTube, phim ảnh, bài nói TED Talks, và các ứng dụng học tiếng Anh chuyên về phát âm.